STRESS VA IMMUN TIZIMI: FIZIOLOGIK TA’SIRI VA KASALLIKLAR BILAN BOG’LIQLIGI
Keywords:
Stress, immun tizimi, kortizol, surunkali stress, autoimmun kasalliklar, virusli infeksiya, yallig‘lanish, HPA o‘qi.Abstract
Ushbu maqolada stress va immun tizimi o‘rtasidagi murakkab bog‘liqlik tahlil qilinadi. Stress organizmning gomeostazini buzib, gipotalamus-gipofiz-buyrak usti (HPA) o‘qi va simpatik asab tizimi orqali immun javobga ta’sir ko‘rsatadi. O‘tkir stress immun tizimni qisqa muddatga faollashtirishi mumkin, biroq surunkali stress immun funksiyalarni susaytirib, virusli infeksiyalar, autoimmun kasalliklar va yallig‘lanish jarayonlarini kuchaytirishi aniqlangan. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, stress darajasining oshishi T-hujayralar sonining kamayishi, sitokinlar balansining buzilishi va antioksidant himoyaning zaiflashishiga olib keladi. Shuningdek, maqolada stressni boshqarish usullari va immun tizimini mustahkamlashga qaratilgan strategiyalar tahlil qilinadi.
References
1. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. (2022). Stress va immun tizimi: zamonaviy tibbiyotdagi yondashuvlar. Toshkent: O‘zbekiston Tibbiyot nashriyoti.
2. Karimov Sh. A., Xodjayev N. R. (2021). Immunologiya asoslari. Toshkent: Fan va texnologiya nashriyoti.
3. Sapolsky, R. M. (2004). Why Zebras Don't Get Ulcers: The Acclaimed Guide to Stress, Stress-Related Diseases, and Coping. New York: Henry Holt and Company.
4. Glaser, R., & Kiecolt-Glaser, J. K. (2005). Stress-induced immune dysfunction: Implications for health. Nature Reviews Immunology, 5(3), 243–251.
5. Chrousos, G. P. (2009). Stress and disorders of the stress system. Nature Reviews Endocrinology, 5(7), 374–381.
6. Segerstrom, S. C., & Miller, G. E. (2004). Psychological stress and the human immune system: A meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychological Bulletin, 130(4), 601–630.
7. Cohen, S., Janicki-Deverts, D., & Miller, G. E. (2007). Psychological stress and disease. Journal of the American Medical Association (JAMA), 298(14), 1685–1687